Binlerce yıldır kullanılan şifalı bitkilerin etkinlikleri tartışılamaz. Ama etkinlik dereceleri, hazırlanış ve kullanış biçimine göre değişe bilir. Bitkilerin etkin maddeleri, yaprak, meyve, tohum, kabuk veya köklerden, değişime uğramamalarına özen gösterilerek, en yüksek yo ğunlukta kazanılmalıdır. Bu konuya, özellikle önemli drogların kul lanımında dikkat edilmelidir. Kullanılmak üzere satın alınan drogların yanlış veya bayat olmadıklarına inanmak gerekir. Ülkemizde droglar yalnızca şifalı bitki satıcılarından (aktar) satın alınabildiğine göre, bu kişilerin, mesleğin gerektirdiği bilgiye sahip kişiler olmasına dikkat etmek gerekir. Onların bilgi düzeyleri, kendilerine bitkilerle ilgili çeşitli sorular yöneltilerek açığa çıkarılabilir! Kullanacağı bazı bitki leri tabi ki herkes kendisi de toplayıp, kullanıma hazır hale getirebilir Bu durumda, uyulması gereken kuralları öğrenmek ve onları titizlikle uygulamak gerekecektir. Bilgi için, 12 ve 13. sayfalara bakın.
Dıştan ve içten kullanım: Şifalı bitkilerin kullanımı, eski çağlar dan beri genelde hep çay içimi şeklinde olmuştur. Çaylar, bir tek bitki den olduğu kadar, değişik bitkilerin karışımından da hazırlanabilir. Bitki çayları, genellikle kaynar suyla haşlanarak, ama bazen de soğuk suda bekletilerek demlenirler. Hangi biçimin daha etkili olduğu hak kında genel bir değerlendirme yapmak mümkün değildir. Bu nedenle, her bitkinin çayının nasıl hazırlanması gerektiği hakkındaki açıkla malar, bitkilerin tanıtıldığı bölümlerde yer almaktadır. Asırlar boyunca süregelen uygulamaların sonuçlarına dayanılarak oluşturan bu öne rilere titizlikle uyulması doğru olacaktır. Çünkü, bitkinin üstüne soğuk su ekleyerek kaynama derecesine getirdikten sonra süzmek, kaynar suyla haşlayarak bir süre demlenmeye bırakmak veya soğuk suda uzun süre bekleterek demlemek arasında çok büyük farklar vardır. Dem lenme için önerilen süreler de özel nedenlere dayanır. Çayların kul lanımı için önerilen sıcaklık dereceleri, tatlandırılıp tatlandırılmaması, yemeklerden önce veya sonra, yavaş yavaş ve yudum yudum içilmesi gerektiği hakkındaki bilgilere elden geldiğince uyulmalıdır. Bitki çay ları içten veya dıştan kullanılabilir. Çayla gargara yapılması, ağız için deki iltihaplanmalara karşı ağızın çalkalanması veya yıkamalar gerek tiğinde, bu kullanım biçimleri, dıştan kullanım olarak algılanmalıdır. Bu tür kullanım sırasında çay sıcaklığının 30-35 derece civarında, yani ılık olması gerekir. Yine aynı tür kullanımlar için öngörülen çayların, aynı miktarda papatya çayı ile karıştırılarak inceltilmesi genellikle yararlıdır. Papatya (mayıs papatyası), çok yararlı ve öteki bitkilerin etkinliklerine yoğunluk kazandırabilecek niteliklere sahip olduğu için, bu tür tedavilerde rahatlıkla kullanılabilir. Şifalı bitki çayları ile yara tedavisi değişik biçimlerde uygulana bilir. Yaralı organa (el, ayak, parmak), 35-40 derece sıcaklıktaki bitki çayında 10-15 dakika süreyle yarım banyo yaptırılabilir. Ama aynı amaçla, yaralı organın üstünde birkaç saat boyunca kalacak kom presler ve kuruyuncaya kadar yaralı organın üstünde kalacak ıslak sargılar uygulanabilir. Kompresler ve ıslak sargılar için, bitki demle mesi ile (çay) ıslatılan bir pamuk veya gazlı bez, yaralı bölgeye yerleş tirildikten sonra, sargı beziyle sabitleştirilir. Kompresle sargı bezinin arasına, örneğin bir plastik parçası koyulmamalıdır. Yaranın mutlaka hava alması gerekir. Sık sık değiştirmemek için, kuruyan bölge dışar dan bitki çayı ile ıslatılmak yoluyla, kompres yeniden tazelenebilir. Bitkisel çaylar bazen de, sağlığını ve tazeliğini yitiren derinin te davisinde yıkama biçiminde kullanılır. Yıkama deyiminden de an laşılacağı gibi, buradaki amaç temizliktir. Bunun için, bitki çayı ile islatılan temiz bir bezle deri, yumuşak ve dairesel hareketlerle hafifçe ovuşturularak yıkanır. Kullanılan bitkilerin etkin maddeleri böylece hasta deriyi etkileyerek iyileşmeyi başlatır ve onu zedelemeden temiz ler. Ayrıca, hafifçe ovalamakla, derinin kan dolaşımı da uyarılmış olur.
Yara kabukları yaradan temizlenmek istendiğinde, dayanılabile cek kadar sıcak bitki çayı ile ıslatılmış temiz bir bez parçası kabuğun üstüne yerleştirilir ve on dakika kadar bekletildikten sonra, yumuşak hareketlerle yıkama uygulamasına başlanır. Böylece iyice yumuşayan kabuk, yıkama sırasında yaradan kolayca ayrılır. Uygulamanın hiçbir zarara yol açmadan tamamlanabilmesi için, sabırlı ve dikkatli olun ması gerekir.
Buğu solunumu (inhalasyon) ve buğu banyoları da dıştan tedavi alanına girer. İçine küçük bir avuç bitki katılmış bir litre kadar su kay nama derecesine kadar ısıtılır. Su kabı ve baş büyük bir havlu ile örtüldükten sonra, gözler kapatılır ve bitki buharı ağızdan veya burun dan, yavaş ve derin biçimde solunmaya başlanır (nezle ve sinüzit). Bu ğu banyolarında ise, buğunun deriyi etkilemesine çalışılır. Her iki du rumda da, buğu çıkışı sona erene kadar (10-15 dakika) uygulama sür dürülür. Bu amaç için hazırlanan sivi, tekrar tekrar ısıtılarak kullanıla bilir. Anüs ve cinsel organ bölgelerine uygulanacak oturma banyoları için, içine oturulabilecek sağlam bir kap gerekir. Bu tür banyolar için 2-3 litre su ve bu ölçüye göre bitki kullanılır. Bitkisel katkılı tam ban yolar, banyo küvetinde, 35-38 derece sıcaklıktaki banyo suyunda, 15 20 dakikalık bir süre içinde yapılmalıdır. Bu süre içinde banyo odası nin ve suyunun sıcaklık derecesinin değişmemesine dikkat etmek gere kir. Banyo sonrası, kurulanılmadan bir bornoza sarınılarak, sıcak ya takta 30-60 dakika dinlenmek ve terleme durumunda çamaşır değiştir mek gerekir. Banyo sırasında ve sonrasında üşütmemeye özen göste rilmelidir. Friksiyonlar genellikle, ana maddesi alkol olan tentürlerle yapılır. Ağrılı durumlarda (romatizma, spor sakatlanmaları ve kas ağrıları) hasta bölge tentür ile nemlendirilir ve elle hafifçe ovuşturularak deriye, yani kasa emdirilir. Friksiyonlar, sabah ve akşamları olmak üzere, günde iki kere uygulanabilir.
Merhemler de şifalı bitki katkısıyla hazırlanır (örneğin papatya). Merhemler genellikle yara tedavisinde, ama deri bakımında ve friksi yon amaçlı da kullanılır. Yara tedavilerinde sargi bezi gereklidir. Bir gazlı beze bıçak sırtı kalınlığında sürülen merhem yaranın üstüne yatırıldıktan sonra sargı beziyle sabitleştirilir, ama sargı bezinin kan dolaşımını etkilememesine dikkat edilmelidir. Sargının içinin hava ala bilmesi için, yaranın üstü plastik benzeri maddelerle örtülmemelidir..
Tentürler (genelde 50-70 dereceli alkolle hazırlanır) içten ve dıştan kullanılabilir. İçten kullanımda, bir kesme şekerin üstüne damlatılarak veya biraz suya damlatılarak alınır. Dıştan kullanımda ise, su ile in celtilerek, kompres ve yıkama amaçlı kullanılır. Tentürlerin hazırlanış biçimini, bitkilerin tanıtım bölümünde bulabilirsiniz.
Bitki özsuyu, taze bitkilerin sıkılması ve ezilmesiyle elde edilir. Kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Sulu köklerden (örneğin turp, havuç, kereviz), küçük parçalara bölündükten sonra, ayrıca su ekle meye gerek kalmaksızın, mutfak robotları kullanılarak bitki özsayu elde edilebilir. Yapraklardan veya bitkinin tümünden örsu çıkarmak istendiğinde, bitki önce küçük parçalara bölünmeli, üstüne soğuk su döküp birkaç dakika beklendikten sonra robota atılmalıdır. Mutfak robotu kullanmadan bitki özsuyu elde etmek çok zordur. Taze bitki öz suları bekletilmeden tüketilmelidir.
Ölçüler: Bitki çayı demlenmesinde, bitkilerin ve suyun ölçümü için kullanılan kaşıklar ve bardaklar.
Kaşıklar, kahve kaşığı, çay kaşığı ve tatlı kaşığı olarak sıralanır. Genelde, kahve kaşığı ile çay kaşığı birbirine karıştırılmaktadır. Kahve kaşığı (kahvehanelerde çay bardağı ile servis yapılır) en küçük kaşık tır. Çay kaşığı ise, kahve kaşığı ile tatlı kaşığının arasındaki boyuttur.
Bardak, genelde orta boy bir su bardağı olarak anlaşılmalıdır. Kapsadığı sıvı miktarı 150-200 el civarındadır
Yanlış Kullanım Sonucunda Zehirlenmeler
Şifalı bitkilerin kullanım kurallarını özenle uygulayan, zehirli ola rak tanımlanan bitkilerle kendini tedavi etmeye kalkışmayan kişi ken dini zehirleyemez. Ama yine de, böyle bir durumda neler yapılması gerektiğini bilmek gerekir.
İlkyardım önlemleri: -İlk zehirlenme belirtilerinde (mide bulantısı, mide krampı, şiddetli ishal) mide hemen boşaltılmalıdır. Bunun için, elden geldiğince fazla miktarda ılık su içerek (çocuklar meyve suyu da içebilir), boğaza soku lan işaret parmağı veya orta parmakla dilin köküne doğru bastırmak veya boğazı bir tüyle gıdıklamak gerekir. -Midenin boşaltılmasının hemen ardından 10-20 karbon tableti yutulmalı veya 20-30 gr karbon tuzu suyla karıştırılarak içilmelidir. Karbon zehirli maddeleri emecek ve kana karışmalarını yavaşlatacak tır. Burada, mideyi boşaltmaya tekrar çalışılmalıdır (bu madde, her tür zehirlenme için geçerli sayılmamalıdır). -Ayrıca bağırsakların da boşaltılması için, 2 çay kaşığı soda sulfatı 1 bardak suda eritilerek içilmelidir. -Bilincini yitirmiş olan kişilere hiçbir şey içirilmemelidir. -Bu ilkyardım önlemleri alındıktan sonra derhal doktora ulaşmak gerekir. -Olay hakkında ayrıntılı bilgi almak doktorun işini kolaylaştıracak tir. Aşağıdaki şu soruların yanıtlanması gerekir:
• Hangi bitki yüksek dozda kullanılmıştır?
• Ne zaman kullanılmıştır?
•Zehirlenme belirtileri nelerdir?
•Hangi ilkyardım önlemleri alınmıştır?
Bu bilgileri alan doktor gereken tedaviyi uygulayacaktır.
Bitki Notu Şifalı Bitkiler 